Kryzys i interwencja kryzysowa

Kryzys i interwencja kryzysowa

   Pojęcie kryzysu i interwencji kryzysowej coraz częściej poruszane jest w praktyce psychologicznej. Specjaliści od pomagania uważają, że jest to najlepszy moment na udzielenie pomocy i wsparcia. Często bywa to okazja do zmiany i rozwoju, a zatem niesie w sobie nadzieję.

   Zanim poznamy teorię i praktykę interwencji kryzysowej, warto wcześniej ustalić znaczenie samego kryzysu i interwencji kryzysowej.

   Kryzys może wywołać w naszym życiu ogromny przełom. Jeśli nie jesteśmy na to przygotowani nie mamy wystarczającej odporności na stres, może nas doprowadzić do załamania psychicznego. W języku angielskim termin „kryzys” zawiera dodatkowo takie cechy jak: nagłość, urazowość i negatywne przeżycia. Tak więc kryzys to moment rozstrzygający, punkt zwrotny, okres przełomu. Według teoretyków kryzysu powinno wystąpić kilka cech, które pozwolą nam go rozpoznać. Jest to min. obecność ostrego wydarzenia krytycznego lub przewlekłego stresu, odczuwanie wydarzenia jako nieoczekiwanego, spostrzeganie sytuacji jako utraty lub zagrożenia, poczucie niepewności co do przyszłości, poczucie utraty kontroli, nagłe naruszenie rutynowych sposobów zachowania, stan napięcia emocjonalnego trwający przez jakiś czas, konieczność zmiany dotychczasowych sposobów funkcjonowania. Według Geralda Caplana - amerykańskiego psychiatry jednego z twórców interwencji kryzysowej, kryzys to sytuacja, która powstaje wtedy, gdy jakaś osoba na drodze do osiągnięcia ważnych celów życiowych napotyka przeszkody i nie jest w stanie tych przeszkód przezwyciężyć za pomocą dotychczasowych metod rozwiązywania problemów; kryzys powoduje, iż osoba traci równowagę w jakiej się znajduje i wchodzi w stan braku równowagi i dezorganizacji.

To w jaki sposób poradzimy sobie z kryzysem, zależne jest od kilku czynników, takich jak:

• cechy osobowości
• znajomość sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach
• kompetencje i umiejętności
• zasoby materialne
• udzielane wsparcie
• motywacja do pokonania kryzysu.

   Pod niekorzystną warstwą kryzysu kryje się szansa na rozwój osobisty. Mamy wtedy możliwość przeżywać nowe doświadczenia i uczyć się nowych zachowań, dokonywać przewartościowań, lepiej poznawać siebie i porzucać dawne, destrukcyjne role. Zatem kryzys ma w sobie także potencjał i energię do działania. Trudna sytuacja, w której jesteśmy przyparci do muru, może być niezwykle silnym bodźcem do działania. Jej rolą jest obudzić nas z apatii i uśpienia. Silne emocje, jak złość, rozczarowanie, żal – mogą przelać „czarę goryczy” i sprawić, że sięgniemy dna, by móc się od niego odbić i rozpocząć proces zmiany. Paradoksalna prawda o kryzysie tkwi w tym, że kiedy uczciwie się z nim zmierzymy, zaczyna powoli mijać. Jeżeli jednak unikamy konfrontacji, ma on moc i siłę powstrzymania nas od wszelkich pozytywnych działań.

   Zazwyczaj kryzysowe sytuacje, zagrażające życiu i zdrowiu człowieka są sprawdzianem dojrzałości. Większość kryzysów, które przeżywamy, jesteśmy w stanie rozwiązać sami, bez pomocy z zewnątrz. Jednak niektóre z nich, zwłaszcza kryzysy egzystencjalne, wymagają profesjonalnej interwencji.

Czym zatem jest interwencja? Potoczne rozumienie oznacza włączanie się, wtrącanie się w jakąś sprawę; wywieranie wpływu na kogoś w jakiejś sprawie w celu uzyskania określonego efektu (Słownik Wyrazów Obcych PWN 1999). Dla nas najważniejsze jest rozumienie interwencji kryzysowej jako działania wobec osoby przeżywającej kryzys psychologiczny. Czyli jest to działanie psychologiczne mające na celu przywrócenie równowagi.
   Interwencja kryzysowa jest to działanie doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do udzielenia natychmiastowej pomocy osobom znajdującym się w sytuacji kryzysowej. Formy organizacyjne obejmują między innymi: telefony zaufania, zespoły interwencji kryzysowej, krótkotrwałą hospitalizację. Pomoc obejmuje krótkotrwałą psychoterapię, farmakoterapię, pomoc prawną, socjalną, materialną oraz ułatwianie kontaktów z innymi instytucjami (Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii PZWL 1986).  Klasyczny model interwencji kryzysowej polega na zapewnieniu wsparcia emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa, zredukowaniu lęku. W interwencji kryzysowej istotne jest empatyczne, a zarazem praktyczne odpowiedzenie na potrzeby osoby w kryzysie. Celem interwencji kryzysowej jest usunięcie dyskomfortu emocjonalnego i powrót do poziomu funkcjonowania sprzed kryzysu. Podstawowe zasady prowadzenia interwencji wynikają bezpośrednio z koncepcji kryzysu.
Interwencje kryzysowe są jednym z istotnych obowiązków w niektórych zawodach.

Do takich osób zalicza się:

• lekarzy różnych specjalności
• duchownych,
• policjantów,
• strażaków,
• pracowników telefonów zaufania
• pracowników socjalnych
• terapeutów, psychologów

Oddziaływanie na klienta przebiega w następujących etapach:

1. zebranie informacji dotyczących głównie znaczenia emocjonalnego sytuacji kryzysowej dla klienta,
2. uzgodnienie z klientem strategii działania,
3. wsparcie klienta w wyrażeniu uczuć związanych z kryzysem i zachęcanie go do zmiany zachowań;
4. mobilizacja wewnętrznych zasobów klienta; szczególne znaczenie interwencji kryzysowej polega na tym, że jest to okres zwiększonej gotowości do uczenia się nowych zachowań i korzystania z pomocy innych;
5. omówienie emocji związanych z zakończeniem interwencji.

Rozwojowy potencjał kryzysu polega na tym, że nowe doświadczenia nabyte w tym okresie wzmacniają odporność na podobne zdarzenia w przyszłości. Interwencja kryzysowa skupia się nie tylko na osobie, której sytuacja kryzysowa bezpośrednio dotyczy, ale też na łagodzeniu napięć w środowisku klienta i zaangażowaniu do współpracy osób z najbliższego otoczenia.

Bibliografia:

1. Siwak- Kobayashi M.: Praktyczne zasady psychoterapii – interwencja kryzysowa, w: Wciórka J.: Psychiatria praktyczna dla lekarza rodzinnego, IPN, Warszawa 1992, żródło: http://www.psychiatria.pl/artykul/interwencje-kryzysowe/647

2. Czasopismo: Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia, Numer: 3, rok 2000, Jacek Kasprzak „Interwencja kryzysowa, źródło: http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/63-terapia-uzalenienia-i-wspouzalenienia/316-interwencja-kryzysowa.html

3. Czasopismo: Remedium, Nr 4, kwiecień 2017- Anna Cyran :podwójne oblicze kryzysu”